กระเพาะทะลุ (Gastrointestinal Perforation): ความรู้พื้นฐาน สาเหตุ อาการ วินิจฉัย และการรักษา
กระเพาะทะลุคือภาวะที่ผนังกระเพาะอาหารเกิดรูขึ้น ส่งผลให้กรดในกระเพาะ, เศษอาหาร และเชื้อแบคทีเรียรั่วออกมาในโพรงช่องท้อง ซึ่งสามารถทำให้เกิดอาการปวดท้องรุนแรงและติดเชื้อในกระแสเลือดได้ หากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที ภาวะนี้อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงและมีความเสี่ยงต่อชีวิต
ความหมายของกระเพาะทะลุกระเพาะทะลุหมายถึงการที่ผนังกระเพาะอาหารเกิดรูหรือรอยแตกขึ้น ทำให้สารภายในกระเพาะ (กรด, เศษอาหาร, เชื้อแบคทีเรีย) สะท้อนออกมาสู่โพรงช่องท้อง ส่งผลให้เกิดอาการปวดท้องอย่างรุนแรงและมีความเสี่ยงในการติดเชื้อในกระแสเลือด ซึ่งหากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที อาจส่งผลให้เกิดภาวะช็อกและเสียชีวิตได้
สาเหตุของกระเพาะทะลุสาเหตุจากโรคและการใช้ยา[ul]
- การติดเชื้อแบคทีเรียเอชไพโลไร (Helicobacter pylori): การติดเชื้อแบคทีเรียนี้อาจทำให้เกิดแผลในกระเพาะอาหารและเสี่ยงต่อการทะลุ
- แผลในกระเพาะอาหารและการอักเสบของลำไส้: ภาวะที่เยื่อบุผนังกระเพาะอักเสบเรื้อรัง หรือมีแผลเปิดอาจพัฒนาไปสู่กระเพาะทะลุ
- โรคมะเร็งในระบบทางเดินอาหาร: การเติบโตของเนื้อร้ายอาจทำให้ผนังกระเพาะอ่อนแอลงและเกิดรูได้
- การใช้ยาบางชนิด: เช่น ยาแก้อักเสบในกลุ่ม NSAIDs, แอสไพริน, ยาสเตียรอยด์ หรือยาเคมีบำบัด ที่อาจทำลายเยื่อบุผนังกระเพาะอาหาร
[/ul]
สาเหตุจากอุบัติเหตุและพฤติกรรม[ul]
- การได้รับบาดเจ็บ: การกระแทกบริเวณท้องอย่างรุนแรง หรือการถูกแทง/ยิงเข้าที่ท้อง
- การรับประทานสารกัดกร่อนหรือสิ่งแปลกปลอม: ที่อาจทำลายผนังกระเพาะได้
- พฤติกรรมเสี่ยง: เช่น การดื่มแอลกอฮอล์และสูบบุหรี่เป็นประจำ รวมทั้งความเครียดเรื้อรัง
[/ul]
อาการของกระเพาะทะลุ(https://s.isanook.com/he/0/ud/6/32321/stomach-ache.jpg?ip/crop/w1200h700/q80/webp)
[ul]
- ปวดท้องรุนแรง: อาการปวดเกิดขึ้นอย่างฉับพลันและรุนแรง
- ท้องบวมและแข็งผิดปกติ: สังเกตจากการที่บริเวณท้องดูบวมและรู้สึกแข็ง
- ไข้และหนาวสั่น: มีอาการไข้ร่วมกับหนาวสั่น
- อ่อนเพลียและหัวใจเต้นเร็ว: อาจมีอาการหัวใจเต้นเร็วประมาณ 120 ครั้ง/นาที
- ระบบหายใจและการขับถ่ายเปลี่ยนแปลง: หายใจถี่มากขึ้น, คลื่นไส้, อาเจียน และการผลิตปัสสาวะหรืออุจจาระที่ลดลง
[/ul]
การวินิจฉัย
กระเพาะทะลุแพทย์จะเริ่มต้นการวินิจฉัยด้วยการซักประวัติและตรวจร่างกาย พร้อมทั้งทำการตรวจเลือดเพื่อประเมินระดับเกลือแร่, ความเป็นกรดด่าง, และการทำงานของตับกับไต
[ul]
- เอกซเรย์ทางเดินอาหารส่วนบน: ใช้หาจุดที่มีรูในอวัยวะ
- CT Scan: ช่วยระบุตำแหน่งที่แน่นอนของการทะลุ
- การตรวจปริมาณเม็ดเลือดแดงและขาว: เพื่อประเมินภาวะติดเชื้อและการสูญเสียเลือด
[/ul]
แนวทางการรักษากระเพาะทะลุ
การรักษาด้วยยา[ul]
- ยาลดกรดในกระเพาะอาหารและยาเคลือบเยื่อ: เพื่อช่วยบรรเทาการระคายเคืองและป้องกันไม่ให้แผลลุกลาม
- ยาปฏิชีวนะ: ใช้เพื่อฆ่าเชื้อแบคทีเรียเอชไพโลไรและเชื้อโรคอื่น ๆ ที่อาจเข้าสู่ช่องท้อง
[/ul]
การรักษาทางการผ่าตัด[ul]
- การตัดชิ้นส่วนที่ได้รับผลกระทบ: ในกรณีที่รูมีขนาดใหญ่หรือเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรง อาจต้องผ่าตัดเอาลำไส้บางส่วนออก
- การทำทวารเทียมหรือทวารเทียม: เพื่อระบายของเหลวและลดความเสี่ยงของการติดเชื้อในช่องท้อง
[/ul]
การดูแลและการสนับสนุน[ul]
- การให้สารน้ำและยารักษาความดัน: ในผู้ป่วยที่มีภาวะช็อกหรือหัวใจเต้นผิดจังหวะ
- การให้สารอาหารและการติดตามภาวะแทรกซ้อน: เช่น การติดเชื้อในกระแสเลือด
[/ul]
ภาวะแทรกซ้อนของกระเพาะทะลุ
[ul]
- ภาวะเลือดออก: จากการที่มีการทะลุของผนังกระเพาะ
- ติดเชื้อในช่องท้อง: เชื้อแบคทีเรียหรือไวรัสสามารถแพร่กระจายไปทั่วโพรงช่องท้อง
- การเกิดฝีในช่องท้อง: จากการติดเชื้อที่ไม่ได้รับการควบคุม
- ภาวะลำไส้ขาดเลือด: ซึ่งอาจนำไปสู่การตายของเนื้อเยื่อในลำไส้
[/ul]
ความเชื่อผิดเกี่ยวกับน้ำอัดลมและอาหารรสเผ็ด
มีความเชื่อทั่วไปว่าการดื่มน้ำอัดลมหรือรับประทานอาหารรสเผ็ดจัดสามารถทำให้เกิดกระเพาะทะลุ (https://constitutioncourse.com/health/793/)ได้ เนื่องจากน้ำอัดลมมีกรดและแก๊สและอาหารเผ็ดจากสารแคปไซซินในพริกอาจทำให้เกิดการระคายเคืองในกระเพาะ แต่ความจริงแล้วสิ่งเหล่านี้เพียงแต่ทำให้รู้สึกไม่สบายหรือแสบท้องชั่วคราวเท่านั้น ไม่ได้เป็นสาเหตุโดยตรงที่ทำให้ผนังกระเพาะเกิดรู
การป้องกันกระเพาะทะลุ
[ul]
- หลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยง: ลดการดื่มแอลกอฮอล์และการสูบบุหรี่ ควบคุมความเครียด และหลีกเลี่ยงสารเสพติด
- การใช้ยาอย่างระมัดระวัง: โดยเฉพาะยาในกลุ่ม NSAIDs, แอสไพริน, และยาสเตียรอยด์ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้หากมีประวัติโรคกระเพาะ
- การดูแลสุขภาพทางอาหาร: รับประทานอาหารที่ปรุงสุกใหม่และหลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารที่อาจเป็นสารกัดกร่อนหรือสิ่งแปลกปลอม
- การตรวจสุขภาพเป็นประจำ: หากมีอาการปวดท้องรุนแรงเกิน 6 ชั่วโมง ควรรีบพบแพทย์ทันทีเพื่อวินิจฉัยและรักษา
[/ul]
สรุป: กระเพาะทะลุเป็นภาวะฉุกเฉินที่เกิดจากรูในผนังกระเพาะอาหาร ซึ่งมีสาเหตุหลากหลายจากโรค, การใช้ยา, อุบัติเหตุ และพฤติกรรมส่วนบุคคล หากพบอาการปวดท้องรุนแรง ควรรีบเข้ารับการตรวจวินิจฉัยและรักษาอย่างทันท่วงทีเพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต การเข้าใจสาเหตุ, อาการ, และวิธีการรักษาจะช่วยให้เราสามารถป้องกันและรับมือกับภาวะนี้ได้อย่างเหมาะสม.